De Evaluatie van een vakantie

Alle rechten voorbehouden. De gehele of gedeeltelijke reproductie is verboden zonder de toestemming van Marinus C. Gisolf en zonder bronvermelding

      Eenmaal thuis na een vakantie blikt men – doorgaans tevreden – terug op wat een mooie en spannende tijd geweest is. Men koestert zekere herinneringen, men beziet sommige voorvallen met een glimlach op de lippen en voelt zich op een of andere manier verrijkt. Tenminste, dat is de opzet van het nemen van vakantie, nemen we aan.

Om na te gaan hoe geslaagd een vakantie was, kijken we allereerst, hoe we ons na al die avonturen voelen en tegelijkertijd speelt daarbij in hoeverre onze verwachtingen inderdaad uitgekomen zijn. In het Nederlands hebben we daar unieke werkwoorden voor: mee- of tegenvallen. Het was beter dan verwacht, of onze verwachtingen waren te hoog ingesteld. Maar het moge zo simpel klinken dat we, bijvoorbeeld, een fantastische tijd gehad hebben, de analyse van dat gevoel en de vergelijking met de verwachtingen die eraan ten grondslag lagen leiden tot ingewikkelde psychologische en sociale beschouwingen. Misschien is het allemaal wat ingewikkelder dan men inschat, vooral als we de vakantie vanuit het oogpunt van de reisorganisaties bekijken. De verwachtingen voor de vakantie zijn mentale constructies in ons brein, maar dat zijn onze herinneringen na de vakantie even goed. Bij een evaluatie na de vakantie vergelijken we dus onze interpretaties van informatie van voor de vakantie met onze interpretaties daarna van wat er tijdens de vakantie gebeurd is. Het vergelijken van mentale constructies of interpretaties zijn heel normaal voor ons zelf, maar de buitenstaander – zoals de persoon die het toerisme bestudeert – begeeft zich op een enigszins glibberig pad, daar het element van de werkelijkheid eigenlijk nergens meer te vinden is.

Dit is een interessant punt. Wat echt was in de vakantie van een toerist kan inderdaad als zodanig door hem ervaren zijn, maar misschien ook niet. Wat nep, geensceneerd of gewoon speciaal voor toeristen gemaakt was, kan tal van verschillende ervaringen teweeg gebracht hebben, die diep emotioneel of een totale teleurstelling kunnen zijn. We begeven ons hier op het terrein van de authenticiteit van niet alleen het ding of fenomeen wat de toerist beleeft, maar ook van de resulterende ervaring.

Naast de problematiek van de relatie tussen verwachting en herinneringen en in hoeverre daar een werkelijke authenticiteit bijspeelt of niet, is er nog een derde factor die we bij de evaluatie van een vakantie moeten betrekken: de invloed van voorgaande vakantie ervaringen. Uiteraard is die invloed gedeeltelijk verwerkt in de verwachtingen die we voor de volgende vakantie gevormd hebben, maar niet geheel, daar de inhoud van beide – verwachting en ervaring – verschillend is. De eerste is gebaseerd op een motivatie om te reizen en daarmee samengaand een zekere behoefte die we ontwikkeld hebben. Motivatie en behoefte vormen de grondslag voor verwachtingen. We denken van tevoren hoe iets eruit zou zien en in hoeverre dat onze behoefte zou kunnen bevredigen – dat is de basis van een verwachting. Daarnaast hebben wij allemaal een zekere kennis in huis en beschikken we over een aantal ervaringen, die een rol spelen bij het evalueren van de verwachtingen, maar slechts gedeeltelijk, daar we nog niet weten wat ons te wachten staat en dus ook niet weten welke van ons repertoire aan ervaringen van toepassing zou kunnen zijn.

Behalve de drie hier genoemde determinerende factoren bij een vakantie ervaring (vanuit het hoogpunt van een analist) bekijken we ook nog een algemene karakter trek onder toeristen: de klacht. Afhankelijk van de sociale omgeving (tot zelfs een nationaliteit) zijn er duidelijke verschillen te zien, waarom en waarover men klaagt en hoe men dat doet – een hoofdstuk apart! (zie: http://www.tourismtheories.org/?cat=126&lang=nl )

Tenslotte beeindigen we dit artikel met het euvel, waar we allemaal soms aan lijden: de vakantie kater.

De invloed van voorgaande ervaringen

Alle reisleiders op groepsreizen kennen het fenomeen, dat vooral aan het begin van een vakantie toeristen maar blijven praten hoe mooi hun vorige vakantie geweest was en hoeveel indrukwekkende dingen ze wel niet gezien of gedaan hadden. Voor een beginnend reisleider kan het zelfs heel demotiverend werken steeds maar tegen de ervaringen van de vorige vakantie op te moeten knokken. De reden bij toeristen is simpel: referentie materiaal. Wanneer we iets nieuws beleven proberen we dat aan iets voor ons bekends te relateren. Ons geheugen werkt daarbij op basis van twee principes:

Ervarings invloed door toevoeging:

we hebben een ervaring op een zeker terrein en in de huidige situatie dient die om ons een gevoel van zekerheid te geven dat dit dus nu ook zo is. Bij een slechte ervaring in het verleden, zijn we bang dat dit ons nu weer overkomt.

Ervarings invloed door tegenstelling:

we hadden een hele slechte ervaring in een zekere situatie in het verleden en denken, dat we het nu dus veel beter hebben (“het kan nog veel erger”); een hele goede ervaring in het verleden kan dan ook het gevoel oproepen dat het nu veel minder is (“vroeger was alles veel beter”).

Er is nog te weinig onderzoek verricht om duidelijkheid te creeëren welke type toerist onder een van deze twee categoriën zou vallen en onder welke omstandigheden. Het fenomeen is echter duidelijk en wat hier boven genoemd werd, dat veel toeristen vooral aan het begin van hun vakantie beginnen te vergelijken met de vorige, is duidelijk en herkenbaar. De toerist die aan het begin van een reis blijft zeggen dat zijn vorige reis indrukwekkender was, valt dus onder de tweede categorie van invloeden van voorgaande ervaringen. De toeristen die aan het begin van de reis alles mooi vinden en ook dat het iets bekends heeft en wel wat weg heeft van hun vorige vakanties, vallen in de rubriek van ervarings invloeden door toevoeging. Voor een reisleider en een reisorganisatie is het uiteraard een doelstelling, dat aan het einde van een vakantie de toerist allang vergeten is zijn reis met de vorige te vergelijken. Indien hij dat nog steeds doet, is er mischien toch iets mis met zijn rondreis.

Daarnaast bestaat er een indruk dat vooral de Europese toerist zich eerder laat leiden door het principe van de ervarings invloed door tegenstelling, terwijl voor toeristen uit Azië of Latijns Amerika eerder het principe van de toevoeging geldt. In hoeverre bij de Westerse toerist een element van wantrouwen speelt is niet duidelijk, maar zeker tot op zekere hoogte aanwezig. Voor toeristen uit de VS is er misschien een mengvorm, waarbij degenen uit het noordelijke deel zich eerder door het principe van de tegenstelling laten leiden en degenene uit het zuiden andersom – zoals gezegd ontbreekt er veel onderzoek op dit gebied.

De evaluatie en verwachtingen

In hoeverre verwachtingen goed scoren bij de vakantie evaluatie hangt ervan af hoe die verwachtingen ingesteld waren – uiteraard. We hebben ervaringen gebaseerd op goede of misleidente informatie, ze kunnen op verwarde motivaties steunen of op hele duidelijke behoeftes en de verwachtingen zelf kunnen heel breed zijn zonder duidelijke beelden of ideeën over de verwachte beleving, of ze kunnen nauw zijn, waarbij de toerist wel een duidelijk en wel-omlijnd beeld heeft van wat hij denkt te gaan beleven.

In dit laatste geval geldt, dat hoe nauwer de verwachtingen zijn, deste groter de kans, dat de verwachting niet goed uitpakt. Wanneer een toerist met vakantie gaat met als hoofdintentie de Mona Lisa te zien, dan is de verwachting nauw ingesteld. In dit geval zal de beleving naar alle waarschijnlijkheid aan de verwachting voldoen, vanwege de uitgebreide documentatie en beeldmateriaal, dat over de Mona Lisa beschikbaar is. Echter wat natuurgebieden betreft, kan dit een stuk moeilijker liggen. Bij een safari in Kenya verwacht men een groot natuur avontuur, maar indien er van de Grote Vijf aan wild maar één soort gezien wordt, is dat een tegenvaller.

Brede verwachtingen kunnen op hun beurt in tweeën verdeeld worden: degene die niet op duidelijke motivatie of behoeftes gebaseerd zijn vormen de eerste groep. Als mensen met vakantie gaan met alleen het idee er even helemaal uit te zijn en het hen niet zoveel uitmaakt waar naartoe, dan zijn de verwachtingen dus heel breed ingesteld en is het moeilijk dat er iets zou tegenvallen. De tweede groep betreft de toeristen die wel degelijk weten wat ze willen, maar hun behoeftes kunnen nog steeds een breed spectrum omvatten: wanneer men een strandvakantie voor ogen heeft, moet het srand wel erg overbevolkt zijn of het hotel wel erg ver ervan af liggen om deze vakantie te laten tegenvallen. Zie ook het artikel over verwachtingen: http://www.tourismtheories.org/?cat=79&lang=nl

Het is dit punt waar reisorganisaties voorzichtig moeten zijn met hun resultaat gerichte informatie, zodat de verwachtingen die men hoopt op te roepen niet tè nauw zijn om mogelijke teleurstellingen te voorkomen en zij mogen ook niet te breed zijn, daar dan nauwelijks verwachtingen opgeroepen worden.

Reisorganisaties spiegelen mogelijke belevingen voor, die een verwachting moeten oproepen en bij voorkeur ook een behoefte. Het spektakel van een uitbarstende vulkaan met roodgloeiende lavastromen kan bij een pre-toerist een behoefte oproepen: Ik moet dit zien! De oorspronkelijke vakantie motivatie kan misschien anders geweest zijn (een strand bijvoorbeeld), maar de pre-toerist kan zich laten overhalen door de voorgespiegelde beleving. Indien de vulkaan op het moment van zijn bezoek in de mist zit, dan is de teleurstelling dubbel: aan de ene kant zijn noch de verwachting noch de bijbehorende behoefte bevredigd en aan de andere kant is de oorspronkelijke motivatie van bijvoorbeeld een strandvakantie ook enigszins gefrustreerd.

Het is allemaal een ingewikkeld samenspel van motivaties en behoeftes, de eerste verwachtingen, dan de ontwikkeling ervan door onder andere resultaat gerichte informatie en ook de ervaringen van vrienden of familieleden. De beleving zelf kan vervolgens aan allerlei interne en externe invloeden onderhevig zijn, wat ook voor de ervaring geldt. Dan is de evaluatie zelf een proces dat tijdgebonden is: een eerste evaluatie gedurende de vakantie kan met een evaluatie van na de vakantie interfereren (wanneer herinneringen nog vers zijn) en daarna – na een maand of zo – wanneer de herinneringen in het geheugen gegroepeerd zijn en de toerist alle foto’s gezien en geselecteerd heeft, kan de uiteindelijke evaluatie van de vakantie weer iets anders uitvallen. Dit brengt ons op het punt van de evaluatie van de ervaringen zelf.

Evaluatie en ervaringen

Wat een ervaring precies inhoudt binnen het bestek van het toerisme is een zaak van de psychologie. In het algemeen kunnen we stellen dat de vakantie ervaring allereerst de beleving betreft, waar dan waardes aan toegekend worden en samen met beelden, geuren en andere opnames via de zintuigen (de belevingscaloriën – BelCal) een kern in het geheugen vormen die bruikbaar is voor de vergelijking met andere ervaringen.

In het toerisme zijn er drie functies van de ervaring:

1.Het samenvatten van de beleving in de vorm van beelden en emoties;

2.Het vastleggen van de basis van de ervaring voor de vergelijking met de verwachtingen en voor nieuwe reisvooruitzichten;

3.Het vergelijken met de thuis-werkelijkheid die met nieuwe ogen bezien wordt vanwege de recent opgedane ervaringen. Het kan zo zijn, dat het resultaat van de vergelijking voor onze thuis omgeving negatief of positief uitpakt.

Met andere woorden gaat het bij een evaluatie van de vakantie niet alleen om de vergelijking met de verwachtingen, maar speelt de vergelijking met de thuis omgeving ook zo zijn rol en tenslotte moeten reiservaringen ook kunnen dienen als basis materiaal voor nieuwe reisverwachtingen. Indien een reiziger bij thuiskomst eigenlijk vindt dat zijn verwachtingen hoger lagen dan wat hij tenslotte ervaren heeft, dan kunnen we zeggen dat de reis ietsje tegengevallen is; indien hij daarbij het gevoel heeft dat zijn eigen stekje veel mooier is dan wat hij op zijn vakantiebestemming gezien heeft, dan kunnen we inderdaad stellen dat zijn vakantie geen succes geweest is, maar als daar ook nog bij komt kijken, dat de ervaringen voor een volgende reis eigenlijk alleen tot nut waren om te weten wat hij niet wil, dan lijdt het geen twijfel, dat zijn vakantie een mislukking was.

Daarnaast bouwt de toerist een zekere reiskennis op, die met zijn reiservaringen samen oplopen. Wij bedoelen daarmee, dat de toerist over concrete informatie beschikt met data zoals waar je op een vliegveld op welke borden moet kijken, wat je in je koffer niet mag meenemen, wat je van een hotel kunt verwachten en hoe je moet pinnen in een vreemd land. In he toerisme noemen we dit reiskennis, die iedere toerist beetje bij beetje opbouwt en die ook met reiservaringen te maken hebben, maar de laatste spelen eerder op het niveau van de mentale beeldvorming en omschrijvende informatie en niet alleen de materiële beelden en feitelijke informatie.

Er zijn twee manieren om een reis te evalueren:

Continue reisevaluatie:

waarbij elk onderdeel en elke ervaring direct op het moment geëvalueerd worden tegen de verwachtingen. Het is een betrouwbare manier om te evalueren, maar kan al heel snel teleurstellingen oproepen, die daarna nieuwe ervaringen kunnen beïnvloeden. Dit soort toeristen wil nog wel eens lijsten bijhouden en afstrepen wat ervan beleefd is, wat een algemeen genieten in de weg kan staan. Observatie verandert hierdoor in een voortdurende evaluatie en men neigt alleen te zien wat verwacht werd en minder gauw de andere nieuwe dingen of fenomenen, die aanwezig kunnen zijn. Dit wordt verder versterkt door het feit, dat men niet meer op het ontwikkelen van het filmrolletje hoeft te wachten en men ter plaatste al het geschoten foto materiaal kan zien, wat al een eerste aanzet tot een evaluatie is.

Uiteindelijke reisevaluatie:

de vergelijking met de verwachting vindt na de vakantie plaats. Belangrijk is hierbij, dat de vergelijking dan plaats vindt tussen de verwachting en de herinnering en niet het beleven zelf. Het is eerder een algemene evaluatie waarbij een algemene indruk en herinnering met een algemene verwachtingen worden vergeleken – beide zijn dus mentale contructies (de een wat ouder dan de ander) en de werkelijkheid speelt geen rol meer.

Mijns inziens is het evalueren van een vakantie door middel van het vergelijken met verwachtingen heel wat anders dan met motivaties. Wanneer de verwachtingen min of meer uitgekomen zijn, wil dat dan ook zeggen, dat alle reisbehoeftes bevredigd zijn? Dat geloof ik niet. Er zijn verwachtingen, die uitsluitend op het eigen reeds beschikbare geheugen materiaal gebaseerd zijn en daarmee ook direct met onze oorspronkelijk reisbehoeftes en motivaties overeenkomen. Daarna echter komt er materiaal (informatie, beelden etc.) van buitenaf ons brein binnendringen, die onze verwachtingen verder voedt, maar niet noodzakelijkerwijs nog overeenkomt met onze oorspronkelijke behoeftes. Nieuwe informatie kan nieuwe behoeftes genereren, die op hun beurt de toerist kunnen afleiden van de eerste reismotivaties. Resultaat gerichte informatie is nu juist hierop gericht om ons over te halen naar een zekere bestemming te reizen en dan wil het nog wel eens gebeuren dat we ons inderdaad laten verleiden. Dit kan een wrijving genereren tussen oorspronkelijke behoeftes aan de ene kant en de latere verwachtingen aan de andere. Het resultaat van deze wrijving wordt zichtbaar op het moment van de uiteindelijke reisevaluatie, waarbij verwachtingen misschien wel uitgekomen zijn, maar de post-toerist toch het gevoel blijft houden, dat hij eigenlijk iets anders gewild had.

Hier komt een van de methodes om de hoek kijken, waarmee vele grote reisorganisaties werken: de verwachting/herinnering overlap. Via resultaat gerichte informatie worden er duidelijke verwachtingen gecreëerd, waarbij de reisorganisaties er alles aandoen om die ook zo precies uit te voeren. Hiertoe dient het principe van de symbool gerelateerde authenticiteit, waarbij het verhaal wat over een belbron verteld wordt voor de beleving belangrijker is dan de realiteit zelve. Dit verhaal (bestaande uit informatie, materiële en mentale beelden) komt de reiziger ook gedurende zijn vakantie tegen en zijn beleven is dan ook allereerst gericht op wat hij verwacht. Bij de uiteindelijke evaluatie van de vakantie kunnen de verwachtingen die door de reisorganisatie opgeroepen zijn over de herinnering heen gaan schuiven, daar beide overeenkomen. Een reisorganisatie kan alleen het succes van een reis “garanderen”, indien de toerist zijn verwachtingen van het begin gebruikt voor zijn herinneringen aan het einde. De echte beleving, die in tijd tussen de twee in ligt, wordt naderhand simpelweg door de toerist zelf aangepast indien nodig – een toerist neigt toch eerder te zien wat hij verwacht en zal daarna pas verder kijken naar nieuwe BelCal opname. Dit principe noem ik de verwachting/herinnering overlap, waarbij duidelijk gestelde (niet te nauwe) verwachtingen door middel van symbool gerelateerde authenticiteit gedeeltelijk over de vakantieherinnering heen gaan vallen, waardoor achteraf de toerist zich voor een groot deel herinnert, wat hij van tevoren via verwachtingen ook al in gedachte had.

Indien echter de beleving zelf heel erg afwijkt van de verwachting, dan kan dat als een behoorlijke schok voor de toerist komen, zeker als het resultaat van de directe evaluatie negatief is. Bij ditzelfde soort groepsreizen die door grote reisorganisaties verkocht worden, zien we inderdaad vaak, dat als iets tegenvalt, de klacht ook direct zwaar is en de toerist heel snel het vertrouwen in de reisorgansatie kan kwijtraken. Dit betekent dat de opgeroepen verwachtingen niet te nauw mogen zijn, daar de kans te groot wordt dat iets wat anders uitvalt dan verwacht, maar aan de andere kant moet er wel een herkenbaar beeld opgeroepen zijn, zodat de toerist zich een brede voorstelling kan maken, waardoor de kans groter is, dat dit met de werkelijke beleving overeen gaat komen. Dit kan bereikt worden, door de nadruk te leggen op het verhaal achter de belbron en niet zo zeer een omschrijving van het uiterlijk ervan.

De evaluatie van wat niet verwacht werd

Zoals in vorige artikelen aangegeven was, hebben de meeste toeristen duidelijke of minder duidelijke verwachtingen van de toeristische attracties die zij gaan bezoeken. We hebben het dan over de hoofd- en nevenbelbronnen. Echter komt de toerist vele zaken onderweg tegen die geen toeristische attracties zijn, maar gewoon onderdeel vormen van het plaatselijke dagelijkse leven: de gedeelde en toevallige belbronnen. Daar het hier ontmoetingen betreft die niet duidelijk van te voren gepland waren en waarvan geen duidelijk beeld vooraf bestaat, zoals een drukke dorpsmarkt, een religieuze bijeenkomst of een brand waar men opeens getuige van is, kan de toerist er ook geen verwachtingen over koesteren. Bij elke vakantie valt er een zeker deel van wat men beleeft onder deze noemer en waarvan we ons kunnen afvragen wat de rol ervan in de uiteindelijke vakantie evaluatie is.

Vele losse beelden in ons geheugen die niet met verwachtingspatronen overeenkomen, kunnen samengevoegd worden tot één beeld: het sfeerplaatje. De atmosfeer van een plaats, zijn geuren en kleuren, de (vaak vluchtige) ontmoetingen met plaatselijke mensen of het rumoer van het dagelijke leven vormen samen een groot beeld, waaraan een toerist zijn eigen waardeoordeel kan plakken. Wat bij de toerist doorgaans speelt is hoe authentiek deze ervaringen zijn, hoe echt het was en in hoeverre de toerist het gevoel gehad heeft er even onderdeel van geweest te zijn. Bij een evaluatie speelt hier het nadeel voor dit soort belbronnen, dat de resulterende ervaringen moeilijk aan anderen over te dragen zijn en juist het zo belangrijke fotomateriaal hier tekort schiet. Een filmpje met geluid helpt misschien iets meer om die bepaalde sfeer aan vrienden of familieleden over te brengen, maar dit blijft behelpen. Het delen van een ervaring van een hoofdbelbron is in die zin iets makkelijker.

Er zijn een groeiend aantal toeristen die dit authentieke en plaatselijke steeds belangrijker beginnen te vinden voor hun vakantie ervaringen en herinneringen. Opvallend is daarbij, dat bij thuiskomst de toerist naar alle waarschijnlijkheid eerst over de hoofdbelbronnen begint te vertellen en pas veel later de verhalen naar boven komen over het plaatselijke, de ontmoetingen met mensen en de dingen die de toerist opgevallen zijn, omdat zij anders zijn dan bij hem thuis.

Men moet hierbij goed voor ogen houden, dat het in de eerste plaats om authentieke ervaringen gaat en de vraag in hoeverre het ‘echt’ authentiek was, wat de toerist beleefd heeft, is voor de evaluatie van een vakantie eigenlijk niet meer van belang. Er zijn steeds meer toeristen die begrijpen dat de object gerelateerde authenticiteit, m.a.w. hoe echt het ding of fenomeen is, niet altijd getoond kan worden. Conservering en dan niet alleen van natuur maar ook van cultuur vergt het instellen van limieten wat toeristisch bezoek betreft. Vele toeristen nemen genoegen met symbool gerelateerde authenticiteit en zijn al lang blij met de glimp die ze daarmee kunnen opvangen van hoe dingen eigenlijk in het echt toe gaan of gingen.

De evaluatie van dingen die niet verwacht werden, kan moeilijk op het niveau van het mee- of tegenvallen gedaan worden. Er valt in die zin niets te evalueren, daar men nooit iets verwachtte. Toch verwacht de toerist vaak wel, dat hij uit de gedeelde en toevallige belbronnen ervaringen zal putten. Een vakantie waar dat niet gebeurd kan omschreven worden als een saaie vakantie. De vele toeristen die naar de “all-inclusive resorts” gaan zijn het daar misschien niet mee eens, maar bij dat type vakantie zijn er nu eenmaal weinig gedeelde belbronnen te beleven.

Het eigen initiatief van de toerist speelt hierbij een grote rol en daarmee een stuk verantwoordelijkheid voor zijn eigen vakantie. Hoe meer de toerist die eigen verantwoordelijkheid neemt hoe groter de kans dat hij aan het einde tevreden op zijn vakantie terugkijkt – een belangrijke observatie. Wanneer een toerist vindt dat zijn vakantie een succes was en dat dit voor een heel groot deel aan hem zelf (en partner) te danken was, dan is er een groot deel aan vakantie vereisten voldaan. Voor velen is de vakantie een uitdaging en de mogelijke toename van eigenwaarde en de zelf-realisatie vormen een behoefte in die zin. Met een georganiseerde groepsreis een beroemde waterval te bezoeken is geen directe uitdaging en de bevrediging erna betreft dan ook alleen het feit van de ervaring van de hoofdbelbron.

Wat ik hiermee wil zeggen is, dat de rol van het niet-verwachte en het onverwachte bij een toerist afhangt op welke innerlijke niveau’s hij zijn bevrediging van behoeftes zoekt. Hierbij speelt de zogenaamde TL-schaal (Toeristen Lifestyle schaal) een belangrijke rol.

Reisevaluatie en duurzaamheid

Er is hierbij nog een element wat van zo’n groot belang in het toerisme is, maar waar een toerist zich van tevoren geen voorstelling van kan maken: duurzame ontwikkeling, behoud van natuur of de rol van plaatselijke identiteiten in het toerisme. De invloeden en voetsporen die de toerist achterlaat worden nog zelden door de toerist zelf geëvalueerd en er zijn nog erg weinig toeristen die gedurende hun vakantie hier geïnteresseerd in zijn. De reden is duidelijk: het bevredigt geen behoefte. Er is een hele klein groep toeristen (op de TL-schaal aan de geheel linkerkant) die zich gedurende hun vakantie daar wel mee bezig houden als onderdeel van zelf-realisatie bijvoorbeeld.

Hoeveel toeristen zijn er die aan het einde van hun vakantie eens rustig gaan zitten en hun hele reis nog eens nagaan op toegepaste duurzaamheid principes? Of het gebrek daaraan?

Nog heel weinig, ben ik bang. Wat wel vaker gebeurt, dat men gedurende de vakantie zaken opvalt die een duidelijk gebrek aan ecologische of andere motieven tonen. Als onderdeel van de continue evaluatie kan een toerist zich schuldig voelen als hij na uren door een dor landschap gereden te hebben in een hotel aankomt met weelderige tuinen, zwembaden en de sproeiers overal aanstaan. Zelfs de meeste ongevoelige toerist zal dit soort dingen opvallen. Het contrast tussen arm en rijk is een ander punt, waarbij toeristen spontaan een vraagteken plaatsen. We weten allemaal dat er vele toeristen zijn die stiekem wel foto’s wil maken van schrijnende armoede, omdat later bij thuiskomst dit het avonturen element verhoogt, maar tegelijkertijd zijn er vele toeristen die zich afvragen of ze niet een project kunnen steunen om de armoede te verlichten. In heel veel gevallen blijft het hierbij wat de duurzame bespiegelingen van toeristen gedurende of na hun vakantie betreft.

Er zijn twee manieren om dit te veranderen. De eerste is door bij de toerist een behoefte te creeëren aangaande zijn rol en invloed op het milieu en de verzachting ervan. Helpen de planeet te beschermen kan wel degelijk een motivatie vormen.

De ervaring wijst uit dat hoe meer toeristen onderweg met duurzaamheids praktijken geconfronteerd worden, hoe meer hun interesse ernaar uitgaat. Wanneer bij een hotel er duidelijke scheiding van vuilnis aanwezig is, en bij een ander niet, dan kan dat al commentaren van toeristen opleveren.

Toch is het aantal toeristen, dat daadwerkelijk proberen erachter te komen hoe duurzaam een hotel of toersten attractie werkt, nog steeds klein. Weinig toeristen zijn echt geïnteresseerd hoe een hotel zijn water verwarmt, hoe het riool werkt of hoe plaatselijk het personeel eigenlijk wel is. Ook wat bouwmaterialen zien we, dat de toerist bijna altijd eerst naar het comfort kijkt en dan pas hoe iets gemaakt is.

Wat heel vaak wel het geval is, dat toeristen ervan houden om kritisch te zijn en de meeste mensen het ook prettig vinden wanneer er naar hun opinie gevraagd wordt.

In die zin kan een betere voorbereiding van toeristen wat de duurzaamheids praktijken betreft leiden tot een kritischere houding, die dan via opinie onderzoek bevredigd kan worden. Het is een van de manieren om bij toeristen een behoefte te creeëren op het gebied van duurzame ontwikkeling, wat weer een van de basis voorwaarden is om juist de toerist direct bij een duurzame ontwikkeling te betrekken.

De tweede mogelijkheid is door duurzame gedragscodes verplicht te stellen. Men wacht dus niet af, of de toerist gemotiveerd raakt of niet, maar er worden een aantal regels ingesteld, waar de toerist van tevoren van op de hoogte gesteld wordt (internet!) en waarvan de toerist blijk moet geven dat hij de regels kent. Toen in 2001 de WTC aanslag gebeurde, stelde vliegvelden hele strenge controle maatregelen toe in naam van de veiligheid van de VS. Er is geen enkele reden om ook niet stricte maatregelen in te voeren in naam van de overleving van de Planeet.

Beide mogelijkheden kunnen tenslotte tot positieve vakantie ervaringen leiden en beide dienen dan ook serieuzer onderzocht te worden dan tot nu toe het geval is.

De vakantie kater

Na de vakantie kan de post-toerist bij het terugkeren naar zijn dagelijkse routine aan een depressie lijden. Gedurende de vakantie worden de aanpassingsvermogens behoorlijk op de proef gesteld, maar bij thuiskomst blijken die vermogens opeens ijdel te zijn. Hogere energie niveau’s moeten bijgesteld worden, vooral na een periode waarbij het activiteits niveau, de gedachtes en de emoties geheel anders waren, dan men thuis gewend was.

Bij thuiskomst na de vakantie is er ook het moment in hoeverre de vergelijking tussen de vakantie bestemming en de thuisomgeving uitvalt. Bij een geslaagde vakantie voelt men inderdaad vaak, dat de thuisomgeving tegenvalt en men er tegenop ziet zich weer aan de routine aan te passen, waaraan men voor de vakantie nu net wilde ontsnappen.

Het resultaat van de vakantiekater is vaak rusteloosheid (soms ook door een jetlag versterkt), enige depressiviteit of moeheid en ondanks het feit dat men gedurende de vakantie zou “uitrusten” en de batterijen weer opgeladen zouden worden, is het gevoel bij thuiskomst vaak het tegenovergestelde. Het effect van de vakantiekater kan een aantal dagen duren, waarna het door een zeker gevoel van weemoed gevolgd wordt naar de mooie vakantie belevingen die men gehad heeft.

Aan de andere kant kan de toerist bij thuis komst ook dingen opvallen, die hij nooit eerder zo gezien had; in die zin kan de toerist wat geleerd hebben en de vakantie ervaringen ertoe geleid hebben dat hij sommige dingen of fenomenen met andere ogen beziet.

Het gevoel van “Oost West, Thuis Best” is een zekere ervaring en misschien ook een lering voor de toerist, waar we dan wel een vraagteken bij plaatsen in de zin van hoe geslaagd zijn vakantie eigenlijk was – wat weer van zijn oorspronkelijke vakantie behoeftes afhangt. Er bestaan inderdaad mensen die met vakantie gaan om alleen voor zichzelf te bewijzen, dat de eigen thuisomgeving eigenlijk veel beter is en er zijn ook toeristen, waarbij het absoluut onduidelijk is waarom ze met vakantie gaan en niet gewoon thuis blijven.

Welke motivatie of behoefte we ook moge hebben om te gaan reizen – de drang om thuis tijdelijk te verwisselen voor een hele andere omgeving is heel oud in de geschiedenis van de mensheid.

» Deze website is niet commercieel en genereert geen inkomsten; daarom wordt het op prijs gesteld, wanneer diegenen die de inhoud ervan actief gebruiken een vrijwillige donatie maken – klein en symbolisch als die ook mag zijn – door op de DONATE toets te drukken (Paypal systeem) onderaan deze pagina «

Alle rechten voorbehouden. De gehele of gedeeltelijke reproductie is verboden zonder de toestemming van Marinus C. Gisolf en zonder bronvermelding